پیش‌بینی می‌شود فعالیت در حوزۀ واقعیت افزوده، تا سال 2017 حدود 7 درصد در هر سال رشد داشته باشد و جالب اینکه تخمین زده شده که سریع‌ترین رشد در بازارِ این حوزه متعلق به تکنولوژی آموزشی است. بنابراین هم‌اکنون فرصت فوق‌العاده‌ای برای برای متخصصان آموزش و پرورش پیش آمده است.
«شما هرگز نمی‌تواند خیلی فرهیخته شوید یا در بهترین دانشگاه‌ها تحصیل کنید». اسکار وایلد[1]
پیش‌بینی می‌شود فعالیت در حوزۀ واقعیت افزوده، تا سال 2017 حدود 7 درصد در هر سال رشد داشته باشد و جالب اینکه تخمین زده شده که سریع‌ترین رشد در بازارِ این حوزه متعلق به تکنولوژی آموزشی است. بنابراین هم‌اکنون فرصت فوق‌العاده‌ای برای برای متخصصان آموزش و پرورش پیش آمده است.
اما چرا این وضعیت جالب توجه است؟ اول اینکه از یک طرف برخلافِ بیشتر بخش‌های دیگر صنعت نشر، پیش‌بینی می‌شود که انتشار کتاب‌های درسی، رشد مضاعفی در 2014 داشته باشند. مراکز آموزشی همچنان تقاضای گسترده‌ای برای متون و کتاب‌های آموزشی دارند. اما در این اوضاع و احوال، تکنولوژیِ آموزشی، گام‌های مصممی را برای بخشِ آموزش بر می‌دارد و دانش‌آموزان و دانشجویان جلوتر از بقیه، از این نوآوری‌های تکنولوژیکی استقبال می‌کنند، چون انعطاف‌پذیری بالایی در آموزش دارند و همین‌طور امکانات گسترده‌ای در اختیارشان قرار می‌دهند. از این‌رو است که مطابق با بررسی که اخیراً انجام شده، یک سوم دانشجویان دبیرستانی ترجیح می‌دهند از محصولاتِ دیجیتالی، بیشتر از کتاب‌های درسی مکتوب استفاده کنند.
دوم اینکه روشن است که هرچند برخی معتقدند تکنولوژی، در تغییر آموزش و پرورش زیاده‌روی می‌کند، اما رویکردهای سنتی که با تکنولوژی میانۀ خوبی ندارند، کهنه‌گرا محسوب می‌شوند. با این حال یک عامل هست که بی‌شک روندِ کنونیِ آموزش را عوض می‌کند: «آشنایی با وسایل تکنولوژیکی سیّار به‌عنوانِ دوستان صمیمیِ زندگی». این وسایل، همه‌جا حاضر و دست‌یافتنی‌اند. بنابراین طبیعی است که این وسایل، آموزش سیار را تبدیل به بخشی از آموزشِ 12 کلاسیِ رایج کنند.
سوم اینکه همان‌طور که بررسی اخیراً صورت گرفته می‌گوید، 82 درصد از دانشجویانی که تبلت دارند، گفته‌اند از این وسیله برای تکالیف دانشگاهی‌شان استفاده می‌کنند. اما برای اینکه آموزش از طریق این وسایل سیار، تاثیر بیشتری روی دانش‌آموزان، دانشجویان، اساتید و همۀ اقشار درگیر آموزش و پرورش داشته باشد، باید کارکردن با این وسایل را آموزش داد.
چهارم اینکه تأثیر این تکنولوژی بر آموزش و پرورش فقط مربوط به وسایل تکنولوژیکی سیار نیست. یک بررسی نشان داده که 80 تا 90 درصد دانش‌آموزان و دانشجویان از رسانه‌های جمعی مثل تلویزیون، ماهواره و غیره استفاده می‌کنند و اصلاً به این کاری ندارند که در مدرسه یا دانشگاه از آن استفاده می‌شود یا نه.
نکتۀ پنجم اینکه عاملِ دیگر که منجر به توجه بیشتر به استفاده از تکنولوژی در آموزش و پرورش منجر شده، انتشار مقالات دانشگاهی است. یکی از قوانین مجلات علمی-پژوهشی در ایران این است که مقالۀ علمی-پژوهشی حتماً باید همراه با نام یکی از اساتید عضو هیئت علمی دانشگاه‌ها یا مراکز علمی کشور منتشر شود. انتشار این مقالات هم در مرحلۀ پژوهش و فیش‌برداری و هم در مرحلۀ نوشتن و انتشار با استفاده از تکنولوژی راحت‌تر شده است. تنها کافی است که به دسترسی راحت به سایت‌هایی نظیر نورمگز یا ایران‌داک اشاره کنیم که جستجویِ مقالات در آنها به راحتی صورت می‌گیرد.
لایار، پیشرو در استفاده از تکنولوژی‌های جدید، شما را به سرزمین‌های نو و شگفت‌انگیزی فرا می‌خواند که تنوع استفاده از ابزار دیجیتالیِ پیشرفته در آنها شما را حیرت زده خواهد کرد. سرزمینی که همۀ دانش‌آموزان، دانشجویان، معلمان، اساتید، هنرجویان و تمام کسانی که درگیر امور آموزشی و پرورشی هستند، امکان استفاده از خلاقانه‌ترین شیوه‌های آموزشی را خواهند داشت. لایار این امکان را برای فضای آموزشی ایجاد می‌کند تا ابزارهای فیزیکی آموزش و پرورش، مانند کتاب، مجلات، ژورنال‌ها و غیره دائماً با استفاده از ابزارهای دیجیتالی تقویت شده و به‌روز شوند.
هفت دلیل برای استفاده واقعیت افزوده در آموزش و پرورش :
1. دانشجو وقت بیشتری را صرف آموزش می‌کند
واقعیت افزوده، دانش‌آموزان و دانشجویان را ترغیب می‌کند که وقت بیشتری را صرف آموزش کنند و با آن بیشتر سروکله بزنند. از این راه، تمرینات آموزشی یا پرورشی بهتر انجام می‌شود و تأثیر آموزش افزایش می‌یابد.
2. رابطۀ فارغ‌التحصیلان با محصلانِ فعلی را حفظ می‌کند.
استفاده از ارتباطات پیشرفته که با استفاده از تکنولوژی‌های آموزشی صورت می‌گیرد، نشان می‌دهد که این حوزه چقدر نوآوری دارد. این ارتباطات پیشرفته کمک می‌کند تا افراد فارغ‌التحصیل در هرجایی که هستند، امکان ارتباط با جایی که از آن فارغ‌التحصیل شده و یا شاید عمری را در آن گذرانده‌اند، داشته باشند.
3. از رابطه و حضور بی‌درنگ و مستمِر استقبال می‌کند.
گاهی پیش می‌آید که دانش‌آموزان و دانشجویان حداقل بایستی هفت ساعت از 24 ساعت شبانه‌روز را آنلاین باشند و وقت‌شان را بی‌درنگ در خدمت نظام آموزشی صرف کنند. واقعیت افزوده این وضعیت را برای آنها راحت‌تر می‌کند.
4. تصاویر ذهنی افراد را نو و جدید می‌کند.
تصویری که هر یک از ما از مدرسه و شیرینی‌های آموزش و پرورش داریم، گاهی مبهم و تیره است. اگر بخواهیم این خاطره‌ها و تصاویر برای خودمان یا فرزندان‌مان به‌یاد ماندنی‌تر و تازه‌تر شود می‌توانیم از واقعیت افزوده که بیشتر برای اهداف تجاری استفاده شده، در آموزش و پرورش استفاده کنیم.
5. ارزیابی را آسان می‌کند.
افزون بر موارد قبلی، واقعیت افزوده می‌تواند در آزمون‌های کلاسی (کوئیز) هم به کار آید. بیشتر معلمان یا اساتید در طول ترم، از دانش‌آموزان و دانشجویان امتحانات میان‌ترم یا کلاسی می‌گیرند. واقعیت افزوده می‌تواند کارِ این معلمان و اساتید را آسان کند تا به‌راحتی بتوانند بفهمند دانش‌آموزان و دانشجویان چقدر در تحصیل‌شان پیشرفت کرده‌اند.
6. آموزش از راه دور را ترویج می‌کند.
چه دلیلی دارد که فکر کنیم آموزش فقط باید حضوری و در کلاس باشد. اضافه شدنِ فیلم‌های ویدئویی، انیمشین‌ها، کلیپ‌ها و افزایش کتاب‌های موجود، آموزش مستقل و بی‌نیاز از کلاس را رایج کرده است.
7. چاپ و نشر را «زنده» نگه می‌دارد.
یکی از راه‌های زنده نگه‌داشتن موضوعات آموزشی یا پژوهشی، مرتبط کردنِ آنها با اطلاعات جدید و به‌روز شدۀ دیجیتالی است. افزون بر موضوعاتی که دربارۀ کلاس‌های درسی گفته شد، واقعیت افزوده می‌تواند با صنعت چاپ و نشر هم تعامل داشته باشد و از این طریق به آموزش و پروش کمک کند. جزوات، آگهی‌ها و پوستر‌هایی که در وزارت‌خانه، مدارس، دانشگاه‌ها، مراکز آموزشی خصوصی و عمومی استفاده می‌شود، همگی می‌تواند با واقعیت افزوده تقویت و ارتقاء یابد. تکنیک‌هایی که باعث بهبود این شرایط می‌شود، عبارتند از:
- افزودنِ فیلم‌های ویدئویی و اسلایدهایی از زندگی مدرسه‌ای یا دانشگاهی (شامل زندگی در خوابگاه‌ها، ورزش، مناطق محلی و ...).
- افزودن فیلم‌های ویدئویی یا تصاویری از کلاس‌های درس
- افزودن مصاحبه‌های ویدئویی با اساتید
- افزودنِ فیلم‌های ویدئویی از مراحل اخذ مدارک دانشجویان، شامل جلسات دفاع از پایان‌نامه، جشن‌های فارغ‌التحصیلی و نظایر آنها.
- افزودنِ لینک به صفحاتی که اطلاعات بیشتری دارند یا لینک به اساتید برای استفاده از تجربیات‌شان
- افزودنِ لینک به اطلاعات و تصاویری از فارغ‌التحصیلان تا نشان دهند که افراد، بعد از فارغ‌التحصیلی مشغول چه کاری شده‌اند.
- افزودن لینک به رسانه‌های جمعی تا برای افراد دیگر، علاقه و شور و هیجان لازم برای جذب شدن به مراکز آموزشی را ایجاد کند.
- فراهم‌کردنِ کلیک‌ها یا دکمه‌های تماس‌گیری برای پرسیدن پرسش‌ها
- افزودن لینک برای فرم‌های نام‌نویسی یا ثبت نوبت برای ملاقات.
هفت قالبی که می‌توانیم از واقعیت افزوده در آموزش و پرورش استفاده کنیم:
1. افزودنِ توضیحات با متن و تصاویر
اصلی‌ترین شکلِ استفاده از واقعیت افزوده در کلاس‌ِ درس، همراه با کتاب‌های درسی است. یک سری توضیحات فوق‌العاده به صفحات کتاب‌های درسی‌مان اضافه می‌شود که در قالبِ متن‌ها یا تصاویر به این صفحات لینک می‌شوند. این شکل از واقعیت افزوده خیلی آسان و ساده است و متن‌ها یا تصاویری را به کتاب‌ها اضافه می‌کند که نیازی به کار گرافیکی زیادی ندارد.
2. افزودنِ توضیحات با فیلم‌های ویدئویی
این شکل از واقعیت افزوده مانند شکلِ قبلی است، فقط به‌جای متن و تصاویر از فیلم‌های ویدئوئی استفاده می‌شود. استفاده از فیلم‌های ویدئوئی هم رایج‌ترین شکل استفاده از واقعیت افزوده است و هم فرایند این کار را قدری پیچیده‌تر می‌کند. با این حال شما می‌توانید از فیلم‌های شخصیِ مدنظر خودتان یا فیلم‌های پخش‌شده در شبکه‌هایی مانند یوتیوپ استفاده کنید.
3. افزودنِ آزمون کلاسی (کوئیز) و سرشماری (حضور و غیاب)
شما با واقعیت افزوده می‌توانید یک سرشماری (حضور و غیاب) یا آزمون کلاسی را تعریف کنید تا سطح کلاس را از نظر انضباط و آموزش بسنجید. می‌توانید این کار را برای پایان هر فصل از کتاب درسی انجام دهید. نکتۀ جالب توجه این است که سرشماری را می‌توانید بدون هیچ‌گونه شناختی از کدهای پیچیدۀ رایج در سرشماری‌های معمولی انجام دهید.
4. افزودنِ معرفیکتابهای (بوک‌ریویو) دانشجویان در قالب فیلم‌های ویدئویی یا متن
یک معلم یا استاد می‌تواند با استفاده از واقعیت افزوده، دانش‌آموزان و دانشجویان را ترغیب به ارائۀ منظم معرفی‌کتاب‌هایی کند که معمولاً به‌عنوان تکلیف درسی مقرر می‌شوند. این معرفی‌کتاب‌ها می‌تواند در قالب فیلم‌های ویدئویی یا متون نوشتاریِ واقعیت افزوده ارائه شوند. استفاده از این شکل، می‌تواند به دانشجویان جدید کمک کند که قبل از خواندن معرفیکتابهای قدیمی‌تر با نویسندگان این معرفی‌کتاب‌ها ارتباط برقرار کنند.
5. ساخت پوسترهای آموزش و پرورش با فیلم‌های ویدئویی، تصاویر و متون
دانش‌آموزان یا دانشجویان می‌توانند پوسترهای مربوط به حوزۀ تحصیلی‌شان را از طریق واقعیت افزوده دریافت کنند تا چیزهای بیشتری دربارۀ موضوع مورد مطالعه‌شان بیاموزند. استفاده از تصاویر، متون و فیلم‌های ویدئویی به این شکل، می‌تواند مفاهیم ذهنی و انتزاعی را به جریان ملموس زندگی بیاورد و بستری گسترده‌تر با ارتباطات بیشتر فراهم کند. به‌علاوه هر پوستر می‌تواند توسط افراد متعددی دیده شود یا افراد مختلفی از طرح‌های آن استفاده کنند.
6. ایجاد یک طرحِ جستجویِ گنج با تصاویر
شما می‌توایند از واقعیت افزوده استفاده کنید تا یک برنامۀ جست‌وجوی گنج را در محیط مدرسه با قراردادنِ تصاویر مختلف طراحی کنید. مثلاً می‌توانید طوری از عکس‌های حیوانات استفاده کنید که بخش آخر اسم آنها مطابق با مسیر پیدا کردنِ گنج باشد. معمای سخت برای دانش‌آموزان این است که مدارکی را جمع‌آوری کنند تا کلماتِ رمز لازم برای پیدا کردنِ گنج را چه به صورت فردی و چه به صورت تیمی تشکیل دهند.
7. ایجاد یک جدولِ زمانیِ تعاملی
گروه‌های دانشجویی می‌توانند یک جدول زمانی خالی با قالب و شکلِ واقعیت افزوده تشکیل دهند و چیزهایی را به مشارکت بگذارند که با دیگران آموخته‌اند. در این گروه‌ها می‌توان تصمیم گرفت که چه موضوعاتی را پوشش دهیم و با توجه به اولویت، هر موضوع را کجایِ جدول زمانی قرار دهیم.